فرایند دشوار «حذف دفترچه‌های بیمه درمانی» از ابتدای اسفند امسال توسط سازمان تأمین اجتماعی آغاز شده است. طرحی که بر اساس آن، گروه‌های پزشکی طرف قرارداد با سازمان‌های بیمه‌گر ملزم به نسخه‌نویسی و نسخه‌خوانی الکترونیکی می‌شوند و باید به بیمه‌شدگان، خدمات لازم را ارائه دهند.

حال بیش از دو هفته از حذف دفترچه‌های کاغذی می‌گذرد و گزارش میدانی ما نشان می‌دهد برخی از بیماران و داروخانه‌ها به نحوه اجرای نسخه‌نویسی الکترونیکی انتقاد دارند و معتقدند هنوز زیرساخت‌ها برای اجرای این طرح فراهم نشده و به همین دلیل دچار سردرگمی و مشکلاتی شده و به زحمت افتاده‌اند.

گرچه برخی هم معتقدند هرچه زمان بگذرد این برنامه بهتر جا می‌افتد و پیش می‌رود. 

ورود اندک نسخه‌های الکترونیکی به آزمایشگاه‌ها

صبح دوشنبه یازدهم اسفند به یکی از مشهورترین آزمایشگاه‌های تهران در بولوار کشاورز می‌روم. یکی از کارکنان دفتر سوپروایزر آزمایشگاه پس از آنکه به شرط افشا نشدن نامش حاضر به گفت‌وگو با ما می‌شود، می‌گوید: وضع نسخه‌نویسی با گذشته تفاوت چندانی نکرده است؛ هنوز ۹۹ درصد نسخه‌ها کاغذی هستند و کمتر نسخه الکترونیکی به آزمایشگاه می‌آید که در این موارد اگر بتوانیم به سامانه تأمین اجتماعی متصل شویم به بیماران یا متقاضیان، خدمات مورد نظر را ارائه می‌دهیم.

وی سرعت پایین اینترنت و اتصال دشوار به سامانه تأمین اجتماعی را دو مشکل اساسی اجرای طرح می‌داند و می‌گوید: هر از گاه سامانه تأمین اجتماعی قطع می‌شود و یا نمی‌توان به آن متصل شد؛ این موضوع موجب اخلال در روند خدمات‌رسانی و نارضایتی مشتریان می‌شود که انصافاً هم حق دارند چون وقتشان هدر می‌رود. 

کار پزشکان بر دوش ما

خودم را به داروخانه‌ای در حوالی بیمارستان امام خمینی(ره) یا همان هزار تختخوابی معروف می‌رسانم. پزشک داروساز اینجا هم نظرات کم و بیش مشابهی دارد و به قدس می‌گوید: تعداد بسیار کمی از پزشکان از طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی استقبال کرده‌اند. حتی بعضی از پزشکان به جای اینکه هویت بیمار و اعتبار دفترچه‌اش را احراز و بعد نسخه را به صورت الکترونیکی به داروخانه ارسال کنند کد ملی بیمار را روی نسخه کاغذی نوشته، مُهر می‌کنند و تحویل داروخانه می‌دهند تا داروخانه آن را به شکل فایل الکترونیکی در سامانه ذخیره کند. یعنی کاری را که پزشکان باید انجام بدهند بر دوش داروخانه‌ها  می‌اندازند، این موضوع موجب می‌شود ما برای تحویل دارو به مشتریان بیشتر به زحمت بیفتیم و وقت بیشتری صرف کنیم که این خود به نارضایتی و اعصاب خردی مشتریان منجر می‌شود.

وی با اشاره به اینکه زمان تایپ یک نسخه الکترونیکی برای پزشک تفاوت چندانی با نوشتن نسخه کاغذی ندارد، می‌گوید: برای ما هم تحویل دارو با نسخه الکترونیکی بهتر است. البته گاه نرم‌افزار پذیرشمان به سامانه تأمین اجتماعی متصل نمی‌شود و بارها پیش آمده سامانه این سازمان قطع بوده است با وجود این، نسخه‌خوانی الکترونیکی را ترجیح می‌دهیم؛ چون در این صورت دیگر مشکل گم شدن نسخه‌ها، ناخوانا بودن دستخط یا دستور پزشک و... را نخواهیم داشت. نسخه‌نویسی الکترونیکی نه تنها برای سازمان‌های بیمه‌گر بلکه برای داروخانه‌ها و پزشکان هم مفید است؛ این گونه، جنگل‌های کشور هم کمی بیشتر زنده می‌مانند. اگر خودم پزشک بودم قطعاً نسخه‌ بیمارانم را به صورت الکترونیکی می‌نوشتم. اینکه بسیاری از پزشکان طبق رویه گذشته عمل می‌کنند و نسخه را روی کاغذ نوشته و تحویل می‌دهند شاید به این خاطر باشد که نگران‌اند از این طریق میزان درآمدشان به صورت دقیق‌تر مشخص شود و آنان مجبور به پرداخت مالیات بیشتری شوند. 

بیماران بیشتر دچار مشکل شده‌اند

مسئول فنی داروخانه‌ای در محدوده خیابان جمالزاده هم از فراهم نبودن زیرساخت برای اجرای طرح حذف دفترچه کاغذی سخن می‌گوید و می‌افزاید: سامانه تأمین اجتماعی مشکل خاصی ندارد اما سرعت اینترنت در کشور پایین است و موجب می‌شود گاه اتصال به سامانه تأمین اجتماعی به سختی انجام شود. از سوی دیگر بعضی از پزشکان به‌ویژه آن‌ها که بیمار بیشتری دارند به دلیل کمبود وقت و یا کم‌حوصلگی، نه تنها نسخه را به شکل الکترونیکی ارائه نمی‌دهند بلکه حتی از نوشتن کد ملی بیمار روی نسخه کاغذی و مُهر کردن آن دریغ می‌کنند؛ این موضوع موجب می‌شود ما نتوانیم نسخه کاغذی را به الکترونیکی تبدیل و در سامانه ذخیره کنیم و به همین دلیل روزانه ۱۰ تا ۲۰ نفر از بیمه‌شدگان به این داروخانه می‌آیند و دارو به صورت آزاد دریافت می‌کنند. در واقع بیش از همه، بیماران دچار مشکل شده‌اند.

 وی با اشاره به اینکه برای بسیاری از داروخانه‌ها تفاوت چندانی بین نسخه کاغذی و الکترونیکی نیست، تصریح می‌کند: البته تحویل دارو با نسخه الکترونیکی کمی هزینه و زمان بیشتری می‌برد اما منافعی هم مثل پایین آمدن میزان اشتباه در نسخه‌خوانی و تحویل ندادن داروی اشتباهی به بیماران دارد.

آقای خبرنگارحرف‌های ما را هم بشنو!

در حال خروج از این داروخانه بودم که صدای مردی را می‌شنوم که می‌گوید: آقای خبرنگار لطفاً بیا این طرف کمی حرف‌های ما را هم بشنو. مرد میانسالی که دست راستش را گچ گرفته‌اند صدایم زده است. می‌گوید: با این طرح سازمان تأمین اجتماعی گرفتار شده‌ایم. چند روز است که اعتبار دفترچه‌ام تمام شده، رفتم تمدیدش کنم، گفتند دیگر نیازی به این کار نیست فقط باید کد ملی خود را به پزشک بگویی؛ اما وقتی به مطب پزشکم رفتم نپذیرفت و ویزیتش را آزاد حساب کرد؛ نسخه را هم روی کاغذ نوشت که آن هم از طرف داروخانه آزاد محاسبه شد. الان هم حدود یک ساعت می‌شود برای دریافت دارو اینجا هستم اما ظاهراً نمی‌توانند به سامانه تأمین اجتماعی وصل شوند و داروهایم را تحویل دهند. 

داروخانه‌ها چاره‌ای ندارند

پس از بازدید میدانی از چند داروخانه و آزمایشگاه در پایتخت راهی رودهن، یکی از شهرهای اقماری تهران می‌شوم. وقتی به داروخانه شبانه‌روزی این شهرستان می‌رسم که عقربه‌ها ساعت ۲۲ را نشان می‌دهند. پزشک این داروخانه معتقد است هر روز که می‌گذرد این طرح بهتر اجرا می‌شود. او اضافه می‌کند: تا یکی دو ماه پیش فقط دو نفر از پزشکان رودهن نسخه الکترونیکی تجویز می‌کردند اما الان تعدادشان چهار تا پنج برابر شده؛ یعنی پزشکان کم کم قبول می‌کنند باید از نسخه‌نویسی کاغذی دل بکنند. داروخانه‌ها هم چاره‌ای جز پذیرش نسخه‌های الکترونیکی ندارند. تا دو سه هفته پیش فقط ما بودیم که نسخه الکترونیکی را قبول می‌کردیم؛ اما حالا کم و بیش همه داروخانه‌های این شهرستان این کار را انجام می‌دهند.

او نوسان‌های برق، کُندی سرعت اینترنت و عدم اتصال آسان به سامانه تأمین اجتماعی را از مهم‌ترین مشکلات نسخه‌نویسی الکترونیکی می‌خواند و می‌گوید: اگرچه نسخه‌نویسی الکترونیکی و یا تحویل دارو با چنین نسخه‌هایی کمی زمانبر است و وقت بیشتری از خدمت‌دهنده و خدمت‌گیرنده گرفته می‌شود اما هزینه اضافی هم به پزشکان یا داروخانه‌ها تحمیل نمی‌کند، چون اگر نسخه‌ها به صورت الکترونیکی هم صادر نشوند باز ما باید برای سایر امور خود به اینترنت متصل شویم و بابت استفاده از این فناوری هزینه کنیم.

مشکل قطع برق و اینترنت داریم

علیرضا معصومی، یکی از پزشکان عمومی این شهرستان هم که از سه ماه پیش نسخه‌ها را به صورت الکترونیکی ارائه می‌دهد به قدس می‌گوید: مشکل اصلی ما در این طرح قطع برق و اینترنت در بعضی اوقات است. مثلاً همین یکشنبه گذشته اینترنت از ساعت ۱۲ تا ۱۵:۴۵ دچار مشکل شد و به همین دلیل نتوانستم برای بعضی از بیمارانم به صورت الکترونیکی نسخه بپیچم؛ بعضی از بیماران نیز با خود دفترچه کاغذی نداشتند به این امید که نسخه به صورت الکترونیکی ارائه می‌شود.

وی با اشاره به اینکه برای اتصال به سامانه سازمان تأمین اجتماعی هم هر از گاهی دچار مشکل می‌شویم، می‌افزاید: گاه نه پزشکان و نه داروخانه‌ها نمی‌توانند وارد سامانه شوند که البته مشکل بیشتر به کُندی یا نارسایی اینترنت مربوط می‌شود نه سامانه سازمان تأمین اجتماعی؛ مسئولان باید برای رفع این مشکل چاره‌ای بیندیشند.

وی در پاسخ به این پرسش که چرا پزشکان چندان از طرح یاد شده استقبال نکرده‌اند، می‌گوید: علاوه بر نوسان‌های برق و کندی اینترنت، بحث کم‌حوصلگی بعضی از پزشکان، تراکم بیماران و زمانبر بودن نسخه‌پیچی به صورت برخط هم مطرح است. مثلاً نوشتن هر نسخه الکترونیکی نسبت به نسخه کاغذی دو سه دقیقه زمان بیشتری می‌برد به‌ویژه اگر بیمار نیاز به انجام چند نوع آزمایش داشته باشد و چشمِ پزشک مدام باید به مانیتور باشد. اما نسخه‌نویسی الکترونیکی هزینه اضافی نداشته است یعنی الان هم بابت اینترنت همان‌قدر هزینه می‌کنم که پیش از این می‌کردم.

وی در خصوص داروخانه‌ها هم می‌گوید: اوایل کار، به جز یکی از داروخانه‌ها بقیه کمی مقاومت می‌کردند اما وقتی دیدند ما داریم نسخه الکترونیکی می‌پیچیم آن‌ها هم مجبور شدند همکاری کنند چون در غیر این صورت ضرر می‌کنند. 

نسخه‌نویسی الکترونیکی؛ ۱۰ تا ۱۵ دقیقه

رئیس جامعه پزشکان داخلی ایران هم امیدوار است با روی کار آمدن پزشکان جوان استقبال از نسخه‌نویسی برخط بیشتر شود.

 دکتر ایرج خسرونیا در خصوص دلایل استقبال نکردن پزشکان از طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی به قدس می‌گوید: یکی از عمده دلایل آن مربوط به شرایط زمانی است؛ در واقع الان در شرایط کرونایی بعضی پزشکان در مطب‌ها بیماران کرونایی را ویزیت می‌کنند و به همین خاطر نمی‌خواهند بیماران پشت در مطب جمع شوند و این ویروس به دیگران منتقل شود، در نتیجه برخی از پزشکان تمایلی به نسخه‌نویسی الکترونیکی ندارند. دلیل دوم هم این است که سن بعضی از پزشکان بالاست و چندان با رایانه آشنایی ندارند و عامل دیگر هم به زمانبر بودن نسخه‌پیچی الکترونیکی برمی‌گردد؛ تا نام بیمار، نام پدر و شماره دفترچه را وارد کنند ۱۰‌تا ۱۵ دقیقه وقت می‌برد.

زیرساخت‌ها فراهم نیست

سخنگوی انجمن داروسازان ایران هم اگرچه حذف دفترچه‌های کاغذی را یک طرح ملی و مفید ارزیابی می‌کند اما معتقد است هنوز زیرساخت‌ها برای اجرای آن فراهم نیست و قطع گاه و بیگاه اینترنت مشکلاتی برای خدمات‌دهندگان و خدمات‌گیرندگان ایجاد کرده است.

حمید خیری با اشاره به اینکه در این طرح علاوه بر سازمان‌های بیمه‌گر و بیمه‌شدگان، گروه‌های پزشکی شامل پزشک، داروساز و داروخانه هم نقش دارند، تصریح می‌کند: همه این بخش‌ها باید با یکدیگر همکاری کنند تا این طرح به خوبی پیش برود. در واقع پزشک باید نسخه مورد نظرش را به صورت الکترونیکی وارد کند و کد آن را به بیمار بدهد، بیمار هم کد را به داروخانه ببرد، داروخانه کد را وارد سیستم کند و داروی تجویز شده توسط پزشک را به بیمار تحویل دهد. این رویه موجب حذف دفترچه کاغذی و هزینه‌هایی است که سازمان‌های بیمه‌گر تاکنون برای تهیه کاغذ دفترچه‌های درمانی و نیروی انسانی برای چاپ و صدور آن‌ها می‌کردند، اما در عوض این هزینه‌ها بر دوش داروخانه‌ها می‌افتد چرا که داروخانه‌ها مجبورند پرینت داروها را برای ارائه به سازمان‌های بیمه‌گر، به بیماران تحویل دهند که برای داروخانه‌ها هزینه دارد. همچنین داروخانه‌ها برای انجام کار یاد شده باید از نیروی انسانی و تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری کافی برخوردار باشند که همه این‌ها هزینه‌بر است. در واقع با این طرح، هزینه‌های ساختاری سازمان‌های بیمه‌گر کاهش می‌یابد و آن‌ها به‌راحتی و بدون پرداخت هزینه به اطلاعات شفافی از داروها و میزان مصرفی آن‌ها دست پیدا می‌کنند، در حالی که داروخانه‌ها باید هزینه کنند و دچار مشکل می‌شوند. علاوه بر این بعضی از پزشکان نسخه‌ها را به صورت الکترونیکی ارائه نمی‌دهند یعنی کد ملی بیمار را روی نسخه کاغذی می‌نویسند و پس از مهر کردن، آن را به بیمار می‌دهند تا برای دریافت دارو به داروخانه ارائه دهد و سازمان‌های بیمه‌گر هم می‌گویند داروخانه‌ها باید این‌گونه نسخه‌ها را به صورت الکترونیکی تبدیل کنند که انجام چنین کاری زمانبر است و موجب اتلاف وقت و ناراحتی مراجعه‌کنندگان به داروخانه‌ها می‌شود.

وی با اشاره به اینکه فقط ۵ درصد نسخه‌ها به صورت برخط از سوی پزشکان ارائه می‌شود، در پاسخ به این پرسش که نسخه‌پیچی الکترونیکی تا چند درصد هزینه داروخانه‌ها را افزایش می‌دهد، می‌گوید: هر نسخه الکترونیکی نسبت به نسخه کاغذی ۵ هزار تومان برای داروخانه هزینه بیشتری دربردارد که انتظار داریم این هزینه از سوی سازمان‌های بیمه‌گر جبران شود.

خیری در همین زمینه می‌افزاید: در حال حاضر اجرای طرح حذف دفترچه کاغذی از طریق نسخه‌نویسی الکترونیکی با مشکلاتی روبه‌رو است اما اگر زیرساخت‌ها فراهم شود یا همان مشکل قطع اینترنت حل و از سوی دیگر هزینه داروخانه‌ها هم جبران شود طرح  در آینده جا می‌افتد و به خوبی پیش خواهد رفت.